Alopecia areata: wat is het en wat kan ik eraan doen?

Ongeveer twee op de honderd mensen krijgen in hun leven last van de haaraandoening alopecia areata: pleksgewijze kaalheid. Bij deze goedaardige ziekte vallen je haren vanuit het niets uit. Vaak ontstaan de kale plekken op het hoofd en hebben deze een ronde of ovale vorm. Dit kan op elke leeftijd gebeuren, ook bij kinderen. Vrouwen en mannen kunnen evenveel last krijgen van deze alopecia. Wil je meer weten over deze ziekte? Lees dan verder.

Opééns een kale plek op je hoofd: niet iets waar je blij van wordt. Het uitvallen van de haren gebeurt uit het niets en in een paar dagen tot weken. Haren vallen uit en plekken worden kaal. Vitaminepillen slikken, andere lotions gebruiken of shampoos gebruiken: het helpt niet. Maar wat is er dan aan de hand? 

Wat is de oorzaak van alopecia?

De oorzaak van de ziekte die kale plekken op het lichaam veroorzaakt, is mogelijk een auto-immuunziekte. 

Het lichaam verdedigt het lichaam tegen virussen en bacteriën. Bij alopecia areata richt deze afweer zich tegen de haarwortels. De haren op het lichaam worden door het afweersysteem als niet goed gezien, waardoor het lichaam de haren laat uitvallen.

De ziekte komt vaker voor bij mensen die al een andere auto-immuunziekte hebben. Bij mensen met hooikoorts, astma, eczeem of allergieën komt alopecia areata ook vaker voor. 

Waar veel mensen denken dat de kale plekken worden veroorzaakt door stress, is dit niet bewezen.

Waar kan ik kale plekken krijgen?

De kale plekken kunnen overal op het lichaam voorkomen. Kale plekken op het lichaam komen echter het vaakst voor op het hoofd en vooral voor op de hoofdhuid. Andere plekken, zoals baarden, wimpers, wenkbrauwen en schaamhaar, kunnen eveneens kaal worden. Het kan dan gaan om loszittende haren aan de rand van deze kale plekken, hoewel er bij ernstige gevallen gewoon hele plukken haar uitvallen.

Eigenlijk kan elke vorm van haarbegroeiing op je lichaam door alopecia verdwijnen. Deze haaraandoening is onvoorspelbaar; kale plekken kunnen zich spontaan herstellen of juist uitbreiden. In sommige gevallen valt het haar overal uit en blijft er geen lichaamshaar meer over. Dit laatste gebeurt bij maximaal één op de vier mensen die te maken heeft met de ziekte alopecia areata. 

Het kan daarbij ook zo zijn dat de kaalheid niet meer verdwijnt. De kans dat haren helemaal niet meer terugkomen is groter als…

• … je op jonge leeftijd voor het eerst kale plekken krijgt;
• …er veel kale plekken of grote plekken op het lichaam zijn;
• …er een kale band op het achterhoofd ontstaat;
• …je nagels problemen ervaren (putjes, ribbels, splijten);
• …je al een andere auto-immuunziekte hebt;
• …mensen in de familie alopecia areata hebben.

Het lastige is dat deze ziekte erg onvoorspelbaar is en de oorzaak nog relatief onduidelijk is.

Welke verschillende soorten alopecia areata zijn er?

De kale plekken kunnen bij iedere persoon een andere vorm aannemen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie verschillende vormen:

• Alopecia totalis: honderd procent verlies van hoofdhaar;
• Alopecia universalis: honderd procent verlies van de beharing over het hele lichaam;
• Ophiasis: het verdwijnen van haren in de nek – bij de achterste haargrens.

Bestaat er een behandeling voor alopecia areata? 

Over de behandeling voor alopecia areata en kale plekken op het lichaam zijn de meningen verdeeld. Naar wetenschappelijke maatstaven is er géén hard bewijs voor behandelingen die alopecia areata verhelpen. Medicijnen slikken of andere behandelingen worden door artsen daarom vaak afgeraden. Wél is het verstandig om bij last en zorgen contact op te nemen met de huisarts, die je eventueel doorverwijst naar een dermatoloog. 

Als de kale plekken voor het eerst op het lichaam of hoofd ontstaan, groeit het haar in de meeste gevallen vanzelf weer terug. Bij vijftig tot tachtig van de honderd mensen is dit het geval. Meestal herstelt de haargroei binnen een paar maanden tot jaren en is er geen behandeling nodig. 

Bij veel mensen met alopecia komt de ziekte meerdere keren terug. Het komt daarnaast voor dat de haargroei zich op een plek herstelt en daarna ergens anders op de hoofdhuid weer ontstaat. 

Van de haaraandoening en ziekte alopecia areata word je niet ziek. Het tast de overige fysieke functies van het lichaam niet aan. Je kunt er dus net zo oud mee worden als mensen zonder deze aandoening. 

Onderzoek en diagnose

Een dermatoloog kan met het blote oog én een microscoop (dermatoscoop) naar de behaarde hoofdhuid kijken. De behaarde hoofdhuid en alle andere gebieden van het lichaam met een normale mate aan lichaamshaar worden dan bekeken. Hij of zij kan ook een haartrektest doen. Hierbij wordt gekeken of de haren stevig vast zitten aan de hoofdhuid.

Ondanks dat alopecia bij veel mensen vanzelf overgaat, kiezen sommige dermatologen toch voor een behandeling. Dit hangt af van de fase waarin de ziekte verkeert. 

We gaan hier kort in op drie methodes die worden toegepast bij patiënten die psycho-sociaal ernstig lijden onder hun haarziekte. Ook voor mensen bij wie de kale plekken zich snel uitbreiden, kunnen de volgende methoden geprobeerd worden. We maken hierbij een onderscheid tussen kleinere en grotere oppervlakken en snel uitbreidende vormen.

Behandelingen bij kleinere oppervlakken

Behandelingen met corticosteroiden

In crème, lotion of zalf of via oppervlakkige injectie in de kale plek.

Behandelingen met excimerlampen of -lasers

Met behulp van de excimerlamp of -laser kunnen kale plekken gericht en selectief worden behandeld. Deze behandeling kan worden beschouwd als een vorm van lichttherapie. Na vijftien behandelingen kan een hergroei van haren gemiddeld worden waargenomen. 

Behandelingen bij grotere oppervlakken

Bij deze plekken is lichttherapie de eerste keus – in het bijzonder PUVA. 

Bij snel uitbreidende vormen

Wanneer je last hebt van deze vorm kan je huisarts afweer remmende middelen inzetten om deze progressie tot volledige kaalheid te remmen. Hij of zij kan dan middelen als prednisolon of ciclosporine voorschrijven. Het is daarbij wél belangrijk om te weten dat de resultaten van deze behandelingen vaak maar tijdelijk werken. De oorzaak wordt bij deze behandeling namelijk niet aangepakt. 

Het kan namelijk zo zijn dat na een behandeling de ontstekingen rondom de haarwortels weer terugkeren en het haar opnieuw uitvalt. Het uitvallen van het haar stopt alleen wanneer de auto-immuunreactie niet meer optreedt. Zoals eerder aangegeven is het moeilijk in te schatten wanneer en of dit gebeurt. 

Wat kan ik zelf doen?

Middelen tegen kaalheid of vitaminepillen: helaas is niet bewezen dat deze middelen werken. Maar met kale plekken op je hoofd kun je zelf ook actie ondernemen. Bescherm de kale hoofdhuid en andere kale plekken goed tegen de zon. Dit verkleint de kans op huidkanker. 

Kale plekken gaan vaak gepaard met schaamte en onzekerheid. Als je de kale plekken minder wil laten opvallen, kun je bijvoorbeeld een pet of hoed dragen. In sommige gevallen kiezen mensen voor het dragen van een pruik of nepwimpers. Een andere, tijdelijke oplossing is het gebruik van Toppik-haarvezels. 

Mochten de kale plekjes of plekken op je hoofd of lichaam invloed hebben op je psychische 

gezondheid, dan is het verstandig om actie te ondernemen. Door alopecia areata worden veel mensen namelijk somberder en gaan ze minder makkelijk sociale contacten aan. 

Kinderen en alopecia 

Voor kinderen met alopecia kan het verlies van haar lastig extra lastig zijn. Op de site van de dermatologische kinderafdeling van het Erasmus MC wordt deze speciale aandacht benadrukt. Zo helpt het als ouders geen negatieve focus leggen op het haarverlies van een kind, maar hier positief mee omgaan. 

Om kinderen met vragen en de omgeving te informeren, zijn er een aantal handige tips te vinden op de website van de Alopecia Patiëntenvereniging. Het is voor kinderen ook belangrijk om waar nodig psychologische ondersteuning te bieden. Zo kunnen kale plekken op de hoofdhuid of kale plekken op de haarlijn ervoor zorgen dat sociale contacten opbouwen of onderhouden voor kinderen moeilijker gaat. 

Er wordt nog steeds onderzoek gedaan naar de oorzaak van alopecia, onder andere door de Alopecia Vereniging. Mocht je meer willen weten over de haaraandoening alopecia en misschien zelf wel een bijdrage leveren aan het onderzoek, raadpleeg dan de website van de vereniging.